Μαθητο - κεντρική μάθηση και αξιολόγηση ...

Θεωρόντας πολύ σημαντικό το θέμα της αξιολόγησης

και του τρόπου που αυτή διενεργείται

(στα πλαίσια βέβαια μιας γενικότερης αντίληψης περί εκπαίδευσης ... 

αν και εφόσον αυτή υπάρχει

μαζί με την απαιτούμενη σχετική ... δομή και οργάνωση)

προχωρώ σε μια τμηματική μετάφραση

ενός αρκετά σαφούς και απλού σχετικού άρθρου

"Μαθητο-κεντρική μάθηση:

Τι σημαίνει για τους μαθητές και τους δασκάλους; (lecturers)"

Geraldine O’ Neil and Tim McMahon

University College Dublin

Το άρθρο αυτό, μετά από τις ενότητες:

Εισαγωγή

Τι είναι η μαθητο-κεντρική μάθηση;

προχωρά ως εξής:

Πως μπορείτε να εφαρμόσετε την μαθητο-κεντρική μάθηση;

Η μάθηση συχνά παρουσιάζεται εντός αυτού του δυϊσμού, είτε της μαθητο-κεντρικής μάθησης, είτε της δασκαλο-κεντρικής μάθησης. Στην πραγματικότητα της πρακτικής, η κατάσταση είναι λιγότερο μαύρο-άσπρο. Μία περισσότερο χρήσιμη παρουσίαση της μαθητο-κεντρικής μάθησης είναι να δούμε αυτούς τους όρους ως τα δύο άκρα ενός συνεχούς, χρησιμοποιώντας τις τρείς έννοιες που κανονικά χρησιμοποιούνται για να περιγράψουν την μαθητο-κεντρική μάθηση.

Πίνακας 1. Μαθητο-κεντρικό και δασκαλοκεντρικό συνεχές

Δασκαλο-κεντρική μάθηση	Μαθητο-κεντρική μάθηση
Χαμηλό επίπεδο μαθητικής επιλογής	Υψηλό επίπεδο μαθητικής επιλογής
Μαθητής παθητικός	Μαθητής ενεργητικός
Εξουσία(power) κυρίως(primarily) με τον δάσκαλο	Εξουσία κυρίως με τον μαθητή
↔

Εξετάζοντας το πώς θα το «δείτε» αυτό στην πράξη, αξίζει να σκεφτείτε πόσο ψηλά πάνω στο συνεχές είστε ικανοί να κινηθείτε, εντός των συγκείμενων περιορισμών (barriers) στην εκπαιδευτική (teaching) σας κατάσταση. Οι επόμενες ενότητες θα παρουσιάσουν κάποιες ιδέες, για την πρακτική σας, για να σας βοηθήσουν να κάνετε αυτή την μετάβαση (progression).

Συνέπειες για το σχεδιασμό προγραμμάτων σπουδών

…

Συνέπειες για τις μεθόδους διδασκαλίας / μάθησης

Το Πανεπιστήμιο της Γλασκώβης (2004) καθόρισε (identified) τέσσερις κύριες στρατηγικές σε μία μελέτη για τις πρακτικές της μαθητο-κεντρικής μάθησης στο Πανεπιστήμιό τους. Η πρώτη στρατηγική ήταν να κάνουν το μαθητή περισσότερο ενεργητικό στην απόκτηση γνώσης και δεξιοτήτων και θα μπορούσε να περιλαμβάνει ασκήσεις στην τάξη, επιτόπου-εργασία (fieldwork), χρήση πακέτων CAL (Computer Assisted Learning – Μάθησης Υποβοηθούμενης από Ηλεκτρονικούς Υπολογιστές), κλπ. Η δεύτερη στρατηγική ήταν να κάνουν το μαθητή να έχει μεγαλύτερη επίγνωση του τι κάνει και γιατί το κάνει. Μια Τρίτη στρατηγική είναι η εστίαση στην αλληλεπίδραση, όπως η χρήση tutorials (προπαρασκευαστικών, προγυμναστικών, καθοδηγητικών ασκήσεων-διαλέξεων) και άλλων ομάδων συζήτησης. Η τελική στρατηγική είναι η εστίαση σε μεταβιβάσιμες (transferable) δεξιότητες. Αυτή η τελευταία στρατηγική δεν αναφέρεται σε άλλους ορισμούς της μαθητο-κεντρικής μάθησης, αλλά πράγματι κοιτάζει πέρα από τις άμεσες απαιτήσεις του μαθήματος σε άλλα πλεονεκτήματα (οφέλη) για το μαθητή στην μελλοντική (εργασιακή του) απασχόληση. Ο πίνακας 2 τονίζει ένα δείγμα από μαθητο-κεντρικές μεθόδους μάθησης/διδασκαλίας και περιλαμβάνει κάποιες ιδέες για αυτούς που δίνουν διαλέξεις (lecturers) τόσο εντός (περισσότερο δασκαλο-κεντρικό) όσο και εκτός του «σχήματος» της διάλεξης. Μπορείτε ωστόσο να λάβετε υπ’ όψιν σας μερισσότερα μαθητο-κεντρικά σχήματα, όπου είναι δυνατό, πασχίζοντας για τη μείωση της ποσότητας των ωρών συνάντησης των διαλέξεων.

Πίνακας 2. Παραδείγματα μεθόδων μαθητο-κεντρικής μάθησης / διδασκαλίας

Εκτός του «σχήματος» (format) των διαλέξεων	Σε διαλέξεις
Ανεξάρτητα σχέδια εργασίας (projects)	Buzz groups (σύντομη συζήτηση σε ζευγάρια) – Συζήτηση σε ζευγάρια
Ομαδική συζήτηση	«Πυραμίδες» / «Χιονοστοιβάδες» (Buzz groups που συνεχίζουν τη συζήτηση σε μεγαλύτερες ομάδες)
Μαθητές μέντορες άλλων μαθητών (peer mentoring)	Διασταυρώσεις (cross-overs) (αναμειγνύοντας τους μαθητές σε ομάδες κατά γραμματικό/αριθμητικό καταμερισμό)
Debates (Αντιπαραθέσεις/αγώνες επιχειρηματολογίας)	Γύροι ομιλίας(rounds) (δίνοντας τη σειρά σε άτομα να μιλήσουν)
Επισκέψεις – πεδίου (επιτόπιες) (field-trips)	Ερωτήσεις-τέστ (quizzes)
(διάφορες) Πρακτικές (practicals)	Γράφοντας στοχασμούς για τη μάθηση (3/4 λεπτά)
Ημερολόγια (ανα)στοχασμού, Σημειωματάρια μάθησης	Παρουσιάσεις μαθητών στην τάξη
Μάθηση υποβοηθούμενη από Η/Υ	Παιχνίδια ρόλων
Επιλογή θεμάτων για μελέτη / εργασία	Παρουσιάσεις σε πόστερ
Συγγραφή άρθρου εφημερίδας	Οι μαθητές παράγουν εννοιολογικούς χάρτες στην τάξη
Ανάπτυξη ντοσιέ (υλικού) (portofolio)

Συνέπειες για τις πρακτικές αξιολόγησης

O Black (1999) συνόψισε κάποιες από τις δυσκολίες που τονίζονται στη σχετική βιβλιογραφία, στον τομέα της αξιολόγησης, για παράδειγμα, α) ότι η απόδοση μονάδων και βαθμών έχει υπερτονιστεί, ενώ η απόδοση καθοδήγησης και η λειτουργία της μάθησης έχει υποτονιστεί, β) οι μαθητές συγκρίνονται μεταξύ τους, πράγμα το οποίο εξαίρει τον ανταγωνισμό περισσότερο παρά την προσωπική ανάπτυξη. Επίσης εξηγεί την έννοια της αυτό-αξιολόγησης ως ουσιαστικής δραστηριότητας για τη βοήθεια προς τους μαθητές «να αναλάβουν ευθύνη για την ίδια τους τη μάθηση» , μια σημαντική όψη της ΜΚΜ (SCL: Student Centred Learning) (Benett 1999, Black 1999:126). Ο Foucault ισχυρίζεται πως οι εξετάσεις ήταν μία τεχνική εξουσίας, όπου ο μαθητής «ελέγχεται μέσω ενός συστήματος «μικρο-ποινών», την σταθερή απόδοση μονάδων (βαθμών) η οποία συνδιαμορφώνει (constitute) ένα ολόκληρο πεδίο επιτήρησης» (παρατίθεται στο Broadfoot 1999:88). Η χρήση γραπτών εξετάσεων είναι ακόμα μια ισχυρή πρακτική στα σύγχρονα Πανεπιστήμια και είναι πρωταρχικά μια αξιολόγηση τελική (summative), δηλ. μια αξιολόγηση για κρίση ή διαπίστευση (accreditation). Η προσθήκη (μιας) περισότερο διαπλαστικής (formative) αξιολόγησης, η οποία δίνει έμφαση στην ανατροφοδότηση των σπουδαστών για τη μάθησή τους, «θα επαυξήσει της μάθησή τους (των μαθητών)» (Brown και άλλοι. 1997, Light και Cox 2001 : 170). Αναπτύσσοντας περισσότερο διαπλαστική αξιολόγηση στα μαθήματά σας μπορείτε να παρέχετε μια εστίαση στον μαθητή, τονίζοντας τα μαθησιακά τους κενά και τις περιοχές που μπορούν να αναπτύξουν. Τα παραδείγματα διαπλαστικής (εποικοδομητικής) αξιολόγησης περιλαμβάνουν ανατροφοδότηση για δοκίμια, γραπτά σχόλια σε αξιολογήσεις, βαθμοί κατά τη διάρκεια του έτους οι οποίοι δεν προστίθενται στις μονάδες του τέλους του έτους και ερωτήσεις / απαντήσεις πολλαπλής επιλογής μονάχα για ανατροφοδότηση. Η προσθήκη (μιας) περισσότερο διαπλαστικής αξιολόγησης ενθαρρύνει μια περισσότερο μαθητο-κεντρική προσέγγιση.

… …

Τόσο η αξιολόγηση από συμμαθητές όσο και η αυτό-αξιολόγηση δίνουν κάποιον έλεγχο και υπευθυνότητα πίσω στο μαθητή, δίνοντας έμφαση σε «μια επαυξημένη αίσθηση αυτονομίας αυτού που μαθαίνει»  όπως σημειώνεται στον ορισμό της μαθητο-κεντρικής μάθησης κατά τον Lee (και λοιπών) (2003). Τα συμβόλαια μάθησης / διαπραγματευτικά συμβόλαια είναι στόχοι που τίθενται από το μαθητή, σε εξάρτηση με τα μαθησιακά τους κενά, τα οποία με τη σειρά τους είναι υπό συζήτηση με τον λέκτορα (lecturer) (υπεύθυνο του μαθήματος) (Knight 2002). Το συμβόλαιο μπορεί επίσης να φωτίσει τον τρόπο με τον οποίο ο μαθητής θα ήθελε να αξιολογηθεί προκειμένου να επιδείξει πως έχει φτάσει στους στόχους. Αυτό μπορεί να προσθέσει επιλογές στο τι να μελετήσει και , επιπρόσθετα, επιλογές στο πως ο μαθητής θα αξιολογηθεί. Η επιλογή είναι ένας από τους όρους κλειδιά σε σχέση με τη μαθητο-κεντρική μάθηση. Η έννοια της διαπραγμάτευσης της μάθησης, επίσης, προσαγορεύει τη μοναδική αλλαγή στη σχέση μεταξύ αυτού που παρουσιάζει τη διάλεξη (lecturer) και του μαθητή (σημειώνεται στον ορισμό της μαθητο-κεντρικής μάθησης κατά τον Lee (και λοιπών) (2003)).

Ο Gibbs (1995 : 1), όπως αναφέρθηκε νωρίτερα, περιγράφει το εύρος των επιλογών που είναι διαθέσιμες στους μαθητές σε σχέση με την αξιολόγηση ως εξής: «…, τι κριτήρια και πρότυπα (μέτρα) πρόκειται να χρησιμοποιηθούν, πως θα γίνουν οι κρίσεις και από ποιους θα γίνουν οι κρίσεις αυτές». Στην πράξη, πως δίνουμε στους μαθητές κάποια αυτονομία και λήψη αποφάσεων σε ένα τομέα όπως η αξιολόγηση; O Brown (και λοιποί) (1994) υπογραμμίζει μια σειρά από προτάσεις για το πώς αυτοί που δίνουν διαλέξεις μπορούν να εμπλέξουν τους μαθητές στη διαδικασία αξιολόγησης (Πίνακας 4)   

Πίνακας 3. Παραδείγματα μαθητο-κεντρικών αξιολογήσεων (Gibbs 1995)

Ημερολόγια, ημερολογιακές καταγραφές και σημειωματάρια	(Σχέδια εργασίας) Εργασίες
Χαρτοφυλάκια - ντοσιέ	Ομαδική εργασία
Αξιολόγηση από συμμαθητές / Αυτοαξιολόγηση	Προφίλ
Συμβόλαια μάθησης και διαπραγματευόμενη (negotiated) αξιολόγηση	Δεξιότητες και ικανότητες

Πίνακας 4. Διαδικασία αξιολόγησης και μαθητο-κεντρική μάθηση

Εμπλέκοντας τους μαθητές κατά το στάδιο	Επιλέγοντας την εργασία αξιολόγησης
κατά το οποίο η εργασία διαμορφώνεται (set)	Διαμόρφωση (καθορισμός) της εργασίας αξιολόγησης
	Συζήτηση των κριτηρίων αξιολόγησης
	Διαμόρφωση των κριτηρίων αξιολόγησης
Εμπλέκοντας τους μαθητές κατά το στάδιο	Κάνοντας σχόλια αυτό-αξιολόγησης
κατά το οποίο η εργασία έχει ολοκληρωθεί	Κάνοντας σχόλια ανατροφοδότησης αξιολόγησης από τους συμμαθητές
	Προτείνοντας βαθμούς / μονάδες αυτό-αξιολόγησης
	Διαπραγμάτευση βαθμών / μονάδων αυτό-αξιολόγησης
	Καθορισμός βαθμών / μονάδων αυτό-αξιολόγησης
	Καθορισμός βαθμών / μονάδων αξιολόγησης από τους συμμαθητές

(Brown, Rust and Gibbs 1994)

Οι προτάσεις του Πίνακα 4 παραπάνω μπορεί να μοιάζουν σαν ένα μεγάλο άλμα από τις τρέχουσες πρακτικές σας, συνεπώς, θα μπορούσατε ίσως εξετάσετε τη μετατόπιση της πρακτικής (της) αξιολόγησης ελαφρά προς τα πάνω στο δασκαλο / μαθητο - κεντρικό συνεχές.  Ένα παράδειγμα μιας μικρής αλλά σημαντικής αλλαγής είναι η παροχή επιλογής των θεμάτων των δοκιμίων και των ερωτήσεων των εξετάσεων ως ένα εύχρηστο (και εύκολο) σημείο εκκίνησης.

στη συνέχεια, το άρθρο συνεχίζει με τις παρακάτω ενότητες:

Αποτελεσματικότητα και κριτική της μαθητο-κεντρικής μάθησης

Σύνοψη

Αναφορές

Θα μπορούσαμε ίσως να εξετάσουμε

τη μετατόπιση της πρακτικής των αξιολογήσεων

ελαφρά προς την κατεύθυνση

μιας περισσότερο μαθητο-κεντρικής διδασκαλίας; ...